Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 2009

Οξείδωση αιθανόλης. Οξειδωτική δράση ΚMnO4, K2Cr2O7.

Σε δοκιμαστικό σωλήνα ή ποτήρι ζέσης ρίχνουμε 5 νερού και διαλύουμε περίπου 1 gr K2CrO7.
Με το σιφώνιο ΠΟΛΥ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ προσθέτουμε σταγόνα - σταγόνα 1 ml πυκνού θειϊκού οξέος.
Κατόπιν με άλλο σιφώνιο προσθέτουμε 1-2 ml αιθανόλης
Θερμαίνουμε το μίγμα σε υδατόλουτρο (ποτήρι με ζεστό νερό)
ΠΡΟΣΟΧΗ: ΟΧΙ απευθείας θέρμανση σε λύχνο.
Το αρχικό διάλυμα θα αλλάξει χρώμα
(από τον Εργαστηριακό Οδηγό της Β Λυκείου γενικής παιδείας της ομάδας με συντονιστή τον Κ. Τσίπη)

Όταν σε όξινο υδατικό διάλυμα KMnO4 ή K2Cr2O7 διαβιβάσουμε κάποια ποσότητα πρωτοταγούς ή δευτεροταγούς αλκοόλης, αλδεύδης, μεθανικού ή οξαλικού οξέος τότε τα διαλύματα αυτά αλλάζουν χρώμα.
Το όξινο υδατικό διάλυμα KMnO4 που έχει ιώδες χρώμα αποχρωματίζεται
ενώ το όξινο διάλυμα του K2Cr2O7 αλλάζει χρώμα από πορτοκαλί σε θολό κυανοπράσινο
(από το βιβλίο του Πέτρου Ιακώβου "Οργανική Χημεία" Εκδόσεις Ζήτη Θεσσαλονίκη 1995)

Τρίτη 24 Νοεμβρίου 2009

Αλχημιστές και μέταλλα, οι λέξεις της Χημείας


Εκτός από μάθημα στο γυμνάσιο και το λύκειο, βαρετό για μερικούς και ενδιαφέρον, ίσως και συναρπαστικό, για άλλους, η χημεία, μια επιστήμη συνυφασμένη με την καθημερινή ζωή μας, έχει επίσης πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Στο σημερινό μας σημείωμα, βέβαια, δεν θα σας ταλαιπωρήσω με χημικούς τύπους και αντιδράσεις, που άλλωστε δεν θυμάμαι και πολλούς, για να πω τη μαύρη αλήθεια, ύστερα από τόσα χρόνια μακριά από τα θρανία, αλλά θα εξετάσω λεξιλογικά το θέμα, θα μιλήσουμε δηλαδή για τις λέξεις της χημείας.

Και επειδή αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις, επιβάλλεται να ξεκινήσουμε το ταξίδι μας από την ίδια τη λέξη «χημεία». Το κακό όμως είναι ότι η ετυμολογία της λέξης δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο θα θέλαμε. Σύμφωνα με μια εκδοχή, η αρχή βρίσκεται στο τοπωνύμιο Χημία δηλαδή την Αίγυπτο (η λέξη απαντά στον Πλούταρχο), που αποτελεί εξελληνισμό της κοπτικής λέξης kem (μαύρος, επειδή η γη της Αιγύπτου είναι μαύρη και εύφορη). Ωστόσο, επικρατέστερη φαίνεται η άποψη ότι η αρχή βρίσκεται στη λ. χυμός ή χύμα (υγρό). Πράγματι, οι πρώτες ενασχολήσεις των «χυμευτών» αφορούσαν τη φαρμακευτική και τους χυμούς ή τα αφεψήματα φυτών, και στα πρωτοβυζαντινά κείμενα βρίσκουμε πράγματι τη γραφή χυμεία. Στη συνέχεια, έγιναν διάσημοι οι Αλεξανδρινοί αλχημιστές, που αναζητούσαν τον τρόπο να συνθέτουν χρυσό και άργυρο, με αποτέλεσμα να συμφυρθεί η χυμεία με την Χημία και να επικρατήσει τελικά η γραφή χημεία, με σημασία την προσπάθεια κατασκευής χρυσού. Όπως λέει και το βυζαντινό λεξικό Σούδα, Χημεία είναι «η του αργύρου και χρυσού κατασκευή, ής τα βιβλία διερευνησάμενος ο Διοκλητιανός έκαυσεν», θυμίζοντάς μας ότι ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός, γύρω στο 300 μ.Χ. κυνήγησε τους αλχημιστές της Αιγύπτου.


Διότι είναι γεγονός ότι οι αλχημιστές της Αιγύπτου, με κορυφαίο τον Ζώσιμο τον Πανοπολίτη είχαν από τον 3ο κιόλας αιώνα αναπτύξει τη χημεία, ή, όπως λέει ο ίδιος ο Ζώσιμος, «την ιεράν και θείαν τέχνην της του χρυσού και αργύρου ποιήσεως». Όταν κυριεύουν την Αίγυπτο οι Άραβες, δανείζονται τις γνώσεις των Αλεξανδρινών μαζί και τη λέξη. Τώρα, η σκυτάλη της επιστημονικής πρωτοπορίας περνάει στους Άραβες, που ονομάζουν kimiya τη φιλοσοφική λίθο αλλά και την τέχνη της αναζήτησής της. Η λέξη, μαζί με το αραβικό άρθρο, al-kimiya, περνάει στα μεσαιωνικά λατινικά, alchimia, και από εκεί στις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες (alchemy, alchimie, κτλ.) απ’ όπου επέστρεψε και στα ελληνικά ως αντιδάνειο. Βέβαια, όταν με τον καιρό αναπτύχθηκε η επιστήμη της χημείας, η αλχημεία έμεινε να σημαίνει τις αναζητήσεις των αλχημιστών, ενώ στη νεότερη χρήση έχει πάρει (συνήθως στον πληθυντικό) τη σημασία του συνδυασμού ετερόκλητων στοιχείων με ανορθόδοξο τρόπο, με σκοπό την παραπλάνηση, όπως λ.χ. όταν η ΓΣΕΕ κατηγορεί την κυβέρνηση ότι προσπαθεί «με στατιστικές αλχημείες» να εμφανίσει μειωμένη την ανεργία.

Οι αλχημιστές προσπαθούσαν να φτιάξουν χρυσάφι και η λέξη χρυσός είναι βέβαια αρχαία, αφού έχει καταγραφεί και στα μυκηναϊκά ακόμα, θεωρείται δε σημιτικό δάνειο (π.χ. hurasu στα ακκαδικά). Στη λαϊκή γλώσσα λέμε μάλαμα, το οποίο προέρχεται από το ελληνιστικό μάλαγμα, από το ρήμα μαλάσσω. Μάλαγμα στην ελληνιστική ιατρική ήταν το έμπλαστρο, που φαίνεται να έχει ελάχιστη σχέση με το χρυσάφι, αλλά ήταν επίσης και το αμάλγαμα, οι ενώσεις δηλαδή του υδραργύρου. Ο Ζώσιμος, ο αλχημιστής που ανέφερα πιο πάνω, αναφέρει σε πολλές συνταγές του τα μαλάγματα. Φαίνεται μάλιστα ότι από αυτό το μάλαγμα, ενδεχομένως μέσω των συριακών, προήλθε το αραβικό al-malgham, το οποίο έδωσε το μεσαιωνικό λατινικό amalgama, που πέρασε σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες και επανήλθε και στα ελληνικά ως αντιδάνειο, αμάλγαμα. Να πω ότι δεν συμφωνούν όλα τα ετυμολογικά λεξικά μ’ αυτή την ετυμολογία, ίσως επειδή δεν έχουν πάρει υπόψη τους τον Ζώσιμο.

Στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, ο χρυσός λέγεται aurum στα λατινικά, απ’ όπου το γαλλικό or (ιταλικό-ισπανικό oro), ενώ στα αγγλικά και στα γερμανικά είναι gold. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση, η προέλευση της λέξης είναι από το κίτρινο χρώμα. Στις σλαβικές γλώσσες, είναι ζλοτ ή ζολότο ή κάτι ανάλογο, λέξη που τη βρίσκουμε στο όνομα του πολωνικού νομίσματος ζλότι και στο δικό μας επώνυμο Ζολώτας.

Το μικρό αδερφάκι του χρυσού είναι ο άργυρος. Η λέξη άργυρος, όπως και η λατινική argentum ανάγονται σε ινδοευρωπαϊκή ρίζα που σημαίνει το λευκό, το φωτεινό (αργός στα αρχαία σήμαινε λευκός, στιλπνός). Εμείς όμως δεν λέμε μόνο άργυρος, θα μου πείτε, λέμε και «ασήμι». Το ασήμι ήταν ο άσημος άργυρος, δηλαδή ο όχι και πολύ καθαρός, που δεν είχε πάνω την επίσημη σφραγίδα κι έτσι δεν χρησιμοποιόταν για να κοπούν νομίσματα (που έπρεπε να έχουν μια ορισμένη καθαρότητα) αλλά για ασημένια σκεύη. Με τον καιρό, από το άσημος άργυρος το ουσιαστικό ξέπεσε και το επίθετο έγινε ουσιαστικό και υποκορίστηκε, κι έτσι έχουμε το ασήμιον.

Στα ισπανικά, το ασήμι λέγεται plata. Πρόκειται για λέξη ελληνικής αρχής, που έδωσε ένα ακόμα αντιδάνειο στα ελληνικά. Η αρχή βρίσκεται στη λέξη πλατύς, που τη δανείστηκαν τα λατινικά και προέκυψε ο υστερολατινικός τύπος plata που σήμαινε «πλάκα από μέταλλο»· στα ισπανικά το plata πήρε την ειδικότερη σημασία της ασημένιας πλάκας, και μετά του ασημιού γενικώς. Έφτασε λοιπόν plata να σημαίνει ασήμι στα ισπανικά. Στα τέλη του 17ου αιώνα, ισπανοί κονκισταδόρες εισέβαλαν στην περιοχή Τσοκό στη σημερινή Κολομβία.
Στον ποταμό Πίντο, παραπόταμο του Σαν Χουάν, βρήκαν στην κοίτη του ποταμού, μαζί με τα ψήγματα χρυσού, κάτι γκρίζες μεταλλικές χάντρες που ήταν αδύνατο να τις κατεργαστούν με όποιον τρόπο κι αν προσπαθούσαν.
Οι ιθαγενείς της περιοχής, όταν έβρισκαν τις δύστροπες αυτές μπαλίτσες, τις ξανάριχναν στο ποτάμι πιστεύοντας ότι θα ωριμάσουν και θα γίνουν χρυσάφι. Οι ισπανοί ονόμασαν το άγνωστο μέταλλο ‘platina de Pinto’, ασημάκι του Πίντο θα λέγαμε. Όπως θα καταλάβατε, το «ασημάκι» δεν ήταν ασήμι αλλά ένα νέο μέταλλο, αυτό που σήμερα λέμε στην καθομιλουμένη «πλατίνα».
Βέβαια, οι λόγιοί μας δεν μπορούσαν να καταδεχτούν ένα χυδαίο όνομα, οπότε έπλασαν (ή μάλλον δανείστηκαν) το «λευκόχρυσος». Η ειρωνεία είναι ότι όλες οι ευρωπαϊκές γλώσσες χρησιμοποιούν κάποια παραλλαγή του platina, που έχει απώτερη ελληνική αρχή, και μόνο τα ελληνικά χρησιμοποιούν διαφορετική λέξη!

Μια και είπαμε για τον χρυσό και για τον άργυρο, η ιεραρχία των μεταλλίων απαιτεί να μιλήσουμε για τον χαλκό. Ο χαλκός λοιπόν, λέξη αρχαία ήδη από τη μυκηναϊκή εποχή (ka-ko στη γραμμική Β’ της Πύλου), που πιθανόν να είναι πανάρχαιο δάνειο από άγνωστη γλώσσα, στην αρχαιότητα δεν σήμαινε μόνο τον χαλκό, αλλά και το κράμα του με τον ψευδάργυρο, τον μπρούντζο δηλαδή, αλλά και όλα τα μέταλλα, μερικές φορές ακόμα και τον σίδηρο.
Χαλκός υπήρχε άφθονος στην Κύπρο και από τη φράση Κύπριος χαλκός, που πέρασε στα λατινικά ως cuprum, και από εκεί είναι τα copper, cuivre κτλ. πολλών ευρωπαϊκών γλωσσών. Στα τούρκικα, ο χαλκός είναι bakιr, λέξη που τη δανειστήκαμε (όπως και οι αλβανοί, οι βούλγαροι και οι σέρβοι) και λέμε μπακίρια τα χάλκινα μαγειρικά σκεύη, τα χαλκώματα.

Και μετά το χαλκό, ο σίδηρος, ο οποίος φαίνεται πως ήταν άγνωστος στους ινδοευρωπαϊκούς λαούς. Στην αρχαιότητα, ο σίδηρος είναι σπάνιο και πολύτιμο μέταλλο, χρησιμοποιείται μόνο για όπλα και εργαλεία –ενώ για σκεύη και άλλες κοινές χρήσεις ο χαλκός. Η ετυμολογία της λέξης είναι άγνωστη, ενώ το λατινικό ferrum φαίνεται να είναι ανατολικό δάνειο. Όμως, η κατεργασία του σιδήρου έμελλε να αποκτήσει κυρίαρχη θέση στα επόμενα χρόνια, και η τεράστια σημασία της φαίνεται έμμεσα από τη συχνότητα των επωνύμων που σημαίνουν τον σιδερά. Δεν είναι τυχαίο ότι το Smith είναι το συχνότερο επώνυμο στην αγγλική γλώσσα, ενώ πολύ συχνό είναι και το γερμανικό Schmidt, αλλά και τα άλλα ξαδερφάκια σε άλλες γλώσσες: το ιταλικό Ferrari και οι παραλλαγές του, το ισπανικό Herrera, το πορτογαλικό Ferreira, το ουγγρικό Κόβατς που έχει περάσει και στα σέρβικα (Κοβάτσεβιτς κτλ.), το ρωσικό Κοβάλεφ (Πολωνικό Κοβάλσκι), το αραβικό Χαντάντ. Όλα αυτά σημαίνουν τον σιδερά. Στα ελληνικά δεν πρέπει να σκεφτούμε μόνο το επώνυμο Σιδεράς, που δεν είναι και πολύ συχνό, αλλά και όλα τα τουρκογενή: Δεμερτζής, Δερμιτζάκης, Δερμεντζόγλου και άλλα πολλά. Demirci είναι άλλωστε ο σιδεράς στα τούρκικα.

Τον υδράργυρο τον αναφέραμε παρεμπιπτόντως παραπάνω, ας πούμε εδώ μερικά ακόμα πράγματα να μη μένει παραπονεμένος. Η ελληνική του ονομασία περιγράφει με ακρίβεια τα βασικά χαρακτηριστικά του, καθώς μοιάζει με υγρό άργυρο. Παρόμοια ονομάζεται και στα γερμανικά Quecksilber, ζωντανός άργυρος. Στις ρωμανικές γλώσσες όμως και στα αγγλικά ο υδράργυρος λέγεται mercury, mercure κτλ., λέξεις που παραπέμπουν στον Mercurius, το λατινικό αντίστοιχο του θεού Ερμή. Φαίνεται ότι η ευκινησία του μετάλλου παρομοιάστηκε με τη σβελτάδα του αγγελιοφόρου των θεών του Ολύμπου.
Στην καθημερινότητά μας, ο υδράργυρος ήταν ταυτισμένος με τα θερμόμετρα που χρησιμοποιούσαμε για να μετράμε τον πυρετό μας. Απ’ ό,τι μαθαίνω, τα θερμόμετρα υδραργύρου πρόκειται να εξαφανιστούν σε λίγα χρόνια, αφού έχουν ήδη αποσυρθεί από την αγορά στην Ευρώπη, αλλά θα μείνουν στη γλώσσα, σε εκφράσεις όπως ο υδράργυρος ανεβαίνει.

Ένα άλλο μέταλλο που ήταν γνωστό από τα πολύ παλιά χρόνια είναι ο κασσίτερος, λέξη που υπάρχει ήδη στον Όμηρο. Οι αρχαίοι τον προμηθεύονταν από τις Κασσιτερίδες νήσους (που ίσως είναι οι βρετανικές νήσοι). Το ελληνικό όνομα έχει περάσει στα αραβικά (κασντίρ) και σε μερικές βαλκανικές γλώσσες. Στα τουρκικά, ο κασσίτερος είναι kalay, λέξη που τη δανειστήκαμε (καλάι) αλλά εμείς τη χρησιμοποιούμε για κράμα κασσιτέρου-μολύβδου που χρησιμεύει για συγκολλητικό μετάλλων.

Και θα κλείσουμε με ένα ακόμα μέταλλο που το ξέρει ο άνθρωπος από πολύ παλιά, τον μόλυβδο. Στα αρχαία υπάρχει και παράλληλος τύπος μόλιβος, ήδη στον Όμηρο. Κατά την επικρατέστερη άποψη, τόσο ο μόλυβδος όσο και το λατινικό plumbum είναι παράλληλα δάνεια από κάποια μεσογειακή γλώσσα.
Ο μόλυβδος έχει το μεγαλύτερο ειδικό βάρος από τα περισσότερα μέταλλα (αν και ο χρυσός και ο υδράργυρος έχουν περισσότερο) γι’ αυτό και στη λαϊκή χρήση το μολύβι έγινε συνώνυμο του μεγάλου βάρους. Μολύβι λέγεται και το βλήμα του πυροβόλου όπλου, το βόλι, γιατί μόλυβδο χρησιμοποιούσαν για να τα φτιάξουν, λέγεται όμως και το αντικείμενο με το οποίο γράφουμε, έστω κι αν δεν χρησιμοποιεί μόλυβδο αλλά μια ράβδο από γραφίτη. Και μιλώντας για μολύβι και για γράψιμο, συνειδητοποιώ ότι έγραψα πολλά κι όμως δεν κάλυψα παρά ελάχιστα από τα χημικά στοιχεία. Ανανεώνω το ραντεβού λοιπόν για κάποιο επόμενο τεύχος, διότι η χημεία έχει κι άλλα μυστικά να μας αποκαλύψει!
ΠΗΓΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ: Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία

Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2009

Από το τεφτέρι του παλαίμαχου χημικού, συνταγές για καλά πειράματα.


Από παλιές σημειώσεις πειραμάτων Χημείας του παλιού καλού χημικού Θεόδωρου Παπαζήση, από το χωριό Κωστήτσι των Κατσανοχωρίων του Νομού Ιωαννίνων.
Χρόνια και χρόνια ο κυρ Θόδωρος έφτιαξε (δίδαξε) γερά σκαριά στο εξατάξιο Γυμνάσιο της Ζωσιμαίας. Γεννιές και γεννιές επιστημόνων "βγήκαν" από τα χέρια του, αλλά όπως συνήθως ποιός θυμάται τώρα το γέρο δάσκαλο της Χημείας - Φυσικής;
Τον θυμάμαι (σαν μαθητής - 1969) στις εκδρομές στη Δροσιά να απολαμβάνει αποτραβηγμένος κάπου, τον ήλιο. Τότε η Δροσιά ήταν λειβάδια, άχτιστη!
Ακριβοδίκαιος στην προφορική εξέταση με έναν πρωτότυπο τρόπο που είχε εφεύρει, ώστε οι μαθητές να διαβάζουν κάθε μέρα, ονομαστές οι ασκήσεις Χημείας - Φυσικής κανόνια που έστηνε - αν τις έλυναν πάνω από το 10% των μαθητών, το θεωρούσε αποτυχία του, ή υποπτεύοταν διαρροή!
Πάντα το πείραμα με τον μπακλαβά για την ανίχνευση της γλυκόζης, αλλά και τίποτε "μπαρουτάκια" στις απόκριες δεν έλεγε όχι.
Κάποτε πήγε ένας μαθητής ζήτησε λίγο ΚΝΟ3, ύστερα ένας άλλος ζήτησε λίγο θειάφι, ε στον τρίτο που πήγε, του είπε ο ίδιος αυτό που πήγε να ζητήσει....
Τμήματα μεγάλα με 50, 60 μαθητές, μεγάλο ωράριο 30, 35 ώρες (και τα Σάββατα).
Αργότερα, το 1980, τον βρήκα Γυμνασιάρχη στο Καλέντζι στα Κατσανοχώρια. Μόλις ήρθε, αμέσως να συναρμολογήσει μια συσκευή παρασκευής αερίων. Συνταξιοδοτήθηκε από το Γυμνάσιο Πεδινής με το βαθμό του Γυμνασιάρχη, αφήνοντας τις καλύτερες αναμνήσεις σε παλιούς του μαθητές που τον γνώρισαν πλέον σαν συνάδελφο, χώρια τα κάπως ριψοκίνδυνα πειράματα στην αυλή του Γυμνασίου Πεδινής.
Τώρα σαν τον Κινγκινάτο στο χωριό του, στο Κωστήτσι...


Παρασκευή υδρογόνου: Επίδραση αραιών διαλυμάτων οξέων, μη οξειδωτικών, σε ψευδάργυρο Zn, ή σίδηρο Fe.
Ανεκαλύφθη από τον Gavendish. Ο Lavosier το έτος 1783 το ωνόμασεν υδρογόνον, επειδή με το οξυγόνον σχηματίζει ύδωρ (ύδωρ γεννάν)
Είναι αέριον άχρουν, άοσμον, ελάχιστα διαλυτόν εις το ύδωρ. Είναι το ελαφρότερον εκ των αερίων. Καίεται εις τον αέρα με φλόγα αλαμπή αλλά λίαν θερμαντικήν με προϊόν υδρατμούς. Μίγμα 2 όγκων Η2 και 1 όγκου Ο2 αναφλεγόμενον εκρήγνυται. Το μίγμα τούτο καλείται κροτούν αέριον.


Παρασκευή οξυγόνου: Επίδραση ελάχιστου KMnO4 σε υπεροξείδιο του υδρογόνου H2O2. Καταλυτική διάσπαση του Η2Ο2 με πυρολουσίτη MnO2.
Είναι δραστικώτατον στοιχείον. Ενούται με όλα σχεδόν τα στοιχεία, τα οποία μετατρέπει σε οξέιδια. Οξειδώνει πλήθος χημικών ενώσεων.


Παρασκευή χλώριου: Χλωρίνη και υδροχλώριο.
Το χλώριο είναι αέριο κιτρινοπράσινο, οσμής δριμείας και πνιγηράς. Εισπνεόμενο προσβάλλει δριμύτατα τα αναπνευστικά όργανα, προκαλεί βήχα, αιμοπτύσεις. Εχρησιμοποιήθη υπό των Γερμανών κατά τον Α παγκόσμιον πόλεμον.
Είναι ισχυρόν οξειδωτικόν μέσον.


Παρασκευή υδροχλωρίου: Θέρμανση μίγματος πυκνού θειϊκού οξέος και χλωριούχου νατρίου. Το εκλυόμενο υδροχλώριον συλλέγεται εις κενόν δοχείον δι' εκτοπίσεως του αέρος. Εάν όμως διοχετευθεί εις δοχείον περιέχον ύδωρ, διαλύεται εις αυτό σχηματίζον υδροχλωρικόν οξύ.
Το αέριο υδροχλώριον είναι άχρουν, δηκτικής οσμής. Λίαν διαλυτό εις το ύδωρ, βλέπε πείραμα πίδακος.

Παρασκευή αμμωνίας: Διά συνθερμάνσεως χλωριούχου αμμωνίου με υδροξείδιον ή οξείδιον του ασβεστίου.
Η αμμωνία συμπεριφέρεται ως ασθενής βάσις και ως ήπιον αναγικόν μέσον.
Διαλύεται αφθόνως εις το ύδωρ.
Ανιχνεύεται εκ των λευκών ατμών NH4Cl, οι οποίοι δημιουργούνται όατν αύτη έλθη εις επαφήν με τους ατμούς πυκνού διαλύματος HCl.

Κυριακή 1 Νοεμβρίου 2009

Ο δείκτης του κόκκινου λάχανου, ο πιο εύχρηστος και φτηνός δείκτης πανπεχά.

Ο δείκτης που περιέχεται στο ζουμί από βρασμένο κόκκινο λάχανο, καλύπτει όλη την περιοχή του pH (0-14) είναι ένας δείκτης πανπεχά.
Στο φυσιλογικό του χρώμα (μπλε) το pH είναι περίπου 7.
Αρχίζοντας από αριστερά στην
ΟΞΙΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ:
το κόκκινο χρώμα αντιστοιχεί σε pH 0-3
το πιο ανοικτό κόκκινο αντιστοχεί σε 3-6
Το δικό του μπλέ χρώμα κάτι μεταξύ 6-8
Στη ΒΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ:
το πράσινο χρώμα αντιστοιχεί σε 8-11
το κίτρινο χρώμα αντιστοιχεί σε 11-12
το βαθύ κίτρινο αντιστοιχεί σε 12-14



Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 2009

Παρασκευή διαλυμάτων ορισμένης περιεκτικότητας.

Α. Παρασκευή υδατικού διαλύματος χλωριούχου νατρίου και υπολογισμός της περιεκτικότητας του στα εκατό βάρος προς βάρος (%w/w)
(Παρασκευή υδατικού διαλύματος χλωριούχου νατρίου 2% w/w)

Β. Παρασκευή υδατικού διαλύματος χλωριούχου νατρίου και υπολογισμός της περιεκτικότητας του στα εκατό βάρος προς όγκο (% w/v)
(Παρασκευή υδατικού διαλύματος χλωριούχου νατρίου 2% w/v)
Όργανα – Συσκευές: Ζυγός (ηλεκτρονικός), Γυάλινη ράβδος ανάδευσης, Ποτήρι ζέσεως 100ml, Ογκομετρική φιάλη 100ml με πώμα, Πλαστικό κουταλάκι, Υδροβολέας, Χωνί, Σταγονόμετρο.
Αντιδραστήρια – Υλικά: Αλάτι (χλωριούχο νάτριο), Νερό.

Γ. Παρασκευή υδατικού διαλύματος αλκοόλης και υπολογισμός της περιεκτικότητας του στα εκατό όγκο προς όγκο (%v/v)
(Διάλυμα αλκοόλης 5% v/v)
Όργανα – Συσκευές: Ποτήρι ζέσεως 250ml, Σιφώνιο πληρώσεως 10ml, Ογκομετρική φιάλη 200ml με πώμα, Υδροβολέας, Σταγονόμετρο.
Αντιδραστήρια – Υλικά: Αλκοόλη (οινόπνευμα), Νερό
Αφού το «διασκεδάσατε» στο εργαστήριο, ασχολούμενοι με νερά, ποτήρια, φιάλες, ζυγούς, υδροβολείς μερικές ερωτήσεις:

1.Συμπλήρωσε τα κενά στο παρακάτω κείμενο:
Για να παρασκευάσω 250 ml διάλυμα χλωριούχου νατρίου 4% w/v, ζυγίζω σε ποτήρι ζέσεως των 250ml ….. g αλάτι. Κατόπιν προσθέτω ……., μέχρις ότου ο ζυγός να δείξει περίπου …….
Αναδεύω, ώστε να ……….. όλο το αλάτι και να προκύψει …………………….
Μεταγγίζω το περιεχόμενο του ποτηριού σε ογκομετρική φιάλη των …….
Προσθέτω νερό μέχρι τη ………., πωματίζω την ογκομετρική φιάλη και την ……….. ελαφρά.

2. Στο βήμα 6 στη Β παρασκευή διαλύματος, γιατί πρέπει να ξεπλύνεις το ποτήρι και να μεταφέρεις τα απόνερα στην ογκομετρική φιάλη;
……………………………………………………………….
……………………………………………………………….
………………………………………………………………

3. Ένας μαθητής πρόσθεσε νερό στην ογκομετρική φιάλη πάνω από τη χαραγή. Το διάλυμα που παρασκεύασε έχει τη ζητούμενη περιεκτικότητα, μεγαλύτερη ή μικρότερη; Γράψε τη σωστή απάντηση και μια σύντομη αιτιολόγηση.
……………………………………………………………………..
…………………………………………………………………….
…………………………………………………………………….

Τα οξέα που τρώνε τις πέτρες.

Σκοπός: Να παρατηρήσουμε πως επιδρούν τα οξέα στο μάρμαρο (σε ασβετολιθικές πέτρες). Να διαπιστώσουμε ότι το αέριο που παράγεται από την αντίδραση αυτή είναι το διοξείδιο του άνθρακα, όπως προκύπτει από το θόλωμα του ασβεστόνερου (δηλαδή το CaCO3 ξανασχηματίζεται)
εκτός αν επιμείνουμε πολύ, οπότε παράγεται το CaHCO3 που είναι ευδιάλυτο στο νερό και το ασβεστόνερο χάνει το θόλωμα του, που οφείλεται στο ανθρακικό ασβέστιο.
ΠΗΓΗ: Εργαστηριακός Οδηγός Γ' Γυμνασίου - ΟΕΔΒ Αθήνα 2007.

Ο δείκτης κόκκινο λάχανο στην όξινη και στη βασική περιοχή.

Από τον Εργαστηριακό Οδηγό Χημείας Γ Γυμνασίου - ΟΕΔΒ Αθήνα 2007
.......................................................
Σκοπός του πειράματος να παραλάβουμε το δείκτη που περιέχεται στο κόκκινο λάχανο, να κατασκευάσουμε τη δική μας χρωματομετρική κλίμακα.
Η όξινη περιοχή έχει κόκκινη απόχρωση.
Για να προσδιοπίσουμε το pH ενός όξινου διαλύματος, θα προσθέσουμε αρκετές σταγόνες από το δείκτη που παρασκευάσαμε. Ανάλογα με το χρώμα που θα πάρει το διάλυμα, θα καταλάβουμε αν η οξύτητα του είναι παρόμοια με αυτή του υδροχλωρικού οξέος, του χυμού του λεμονιού, του ξιδιού ή του αναψυκτικού τύπου σόδας. Έτσι θα προσδιορίσουμε κατά προσέγγιση το pH του διαλύματος.

Χαρακτηρισμός διαλυμάτων ως όξινων και βασικών με το δείκτη "κόκκινο λάχανο". Με την κόκκινη απόχρωση είναι η όξινη περιοχή, με την πράσινη και κίτρινη απόχρωση είναι η βασική περιοχή. Ο σωλήνας με το μπλε διάλυμα περιέχει το δείκτη κόκκινο λάχανο.

Δευτέρα 26 Οκτωβρίου 2009

Και μία και δυό τσε τρείς ρακές!




Κάθε χρόνο τέτοια εποχή(Οκτώβρη με Νοέμβρη) η καρδιά της Κρήτης κτυπά στα ρακοκάζανα.

Η παραγωγή της τσικουδιάς (ρακής) ή του τσίπουρου όπως ονομάζεται σε άλλες περιοχές, χάνεται στο βάθος του χρόνου, καθώς λέγεται πως ξεκίνησε τον 14ο αιώνα στο Άγιο Όρος από μοναχούς που διαβιούσαν εκεί και με τα χρόνια εξαπλώθηκε στην Κρήτη, τη Μακεδονία, Ήπειρο και Θεσσαλία.
Πρώτη ύλη για την παραγωγή αποστάγματος είναι τα στράφυλα, δηλαδή η μάζα που απομένει μετά την συμπίεση του σταφυλοπολτού, για την παραγωγή κρασιού.
Αυτή η μάζα αποτελείται από τους φλοιούς των σταφυλιών και τα κουκούτσια, ενώ περικλείει και κάποιο ποσοστό αζύμωτου μούστου.

Για να ξεκινήσουν τα καζανέματα, πρέπει να έχουν ωριμάσει τα στράφυλα που φυλάσσονται για αρκετό καιρό σε πλαστικά δοχεία. Στη συνέχεια, όταν έρθει η ώρα της απόσταξης, θα μπουν στο καζάνι μαζί με μαραθιές, ή άλλο βότανο για να δώσει άρωμα που θα τοποθετηθεί από πάνω, καθώς και νερό ή κρασί για να εξαχθεί μεγαλύτερη ποσότητα ρακής.
Tο καζάνι θα κλειστεί με το καπάκι που καταλήγει στο νουλά και θα γίνει επίχρισμα, δηλαδή σφράγισμα στην ένωση με ζύμη για τυχόν απώλειες ατμού.
Ο νουλάς περνάει από δοχείο με κρύο νερό που βοηθάει να υγροποιηθεί η ρακή και να τρέξει στο λαήνι.
Μετά από αυτή τη διαδικασία, όλα είναι έτοιμα για να ανάψει η φωτιά κάτω από το καζάνι, είτε με ξύλα, ή με υγραέριο, για να ξεκινήσουν τα καζανέματα και μαζί με αυτό και το γλέντι από την παρέα που έχει συγκεντρωθεί για να δοκιμαστεί η ρακή.
Το πρώτο λαήνι ρακής, το πρωτοράκι (η πρωτόρακι) όπως λέγεται, περιέχει τη μεγαλύτερη ποσότητα οινοπνεύματος και για το λόγο αυτό αποφεύγεται η δοκιμή της, παρά μόνο από τους πολύ τολμηρούς.

Παρά το γεγονός της σύγχρονης τεχνολογίας που έχει περάσει και στην απόσταξη, αρκετοί είναι ακόμα εκείνοι που παραμένουν πιστοί στην παράδοση και αναβιώνουν παλιές καλές εποχές με το χάλκινο σκεύος, τα καυσόξυλα για τη φωτιά, τον καζανάρη με την δεξιότητα και τις βεγγέρες με καλό μεζέ και τη φρέσκια ρακή.

Τα τέσσερα μυστικά της καλής τσικουδιάς
(Μία και δυό, τσε τρείς ρακές στην υγειά μας!)

1) Τα στέμφυλα να είναι «σύγκρασα»: μαζί με μούστο μένουν σε βαρέλι για τουλάχιστον έναν μήνα σε σκιερό και δροσερό μέρος όπου ζυμώνονται και πρέπει να ανακατεύονται πριν αρχίσει η διαδικασία της απόσταξης.
2) Αφαιρούνται υποχρεωτικά τα κοτσάνια των σταφυλιών για να μην μπει μέσα στο ποτό το ξυλόπνευμα.
3) Οι μερακλήδες προσθέτουν κατά τη ζύμωση φρούτα (συνηθίζεται στα δυτικά της Κρήτης), όπως κυδώνια, για να δώσουν ιδιαίτερο άρωμα στην τσικουδιά τους. Άλλοι προσθέτουν σύκα, κάνοντας ιδιαίτερα γλυκόπιοτη ρακή.
4) Τα καζάνια στήνονται υποχρεωτικά σε ανοικτούς χώρους με πρόχειρες στέγες για προφύλαξη από τον καιρό.

Η τσικουδιά, σύμφωνα με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι προϊόν προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης - «τσικουδιά Κρήτης».

Κυριακή 4 Οκτωβρίου 2009

Παρασκευή 28 Αυγούστου 2009

Μικροσκόπιο της ΙΒΜ αποκαλύπτει την ανατομία ενός μορίου.


Ερευνητές της IBM κατάφεραν να απεικονίσουν με πρωτοφανή ακρίβεια τη χημική δομή ενός μορίου. Στις εικόνες που έδωσε το βελτιωμένο «μικροσκόπιο ατομικής δύναμης» διακρίνονται πεντακάθαρα οι θέσεις των ατόμων.

Η έρευνα, που δημοσιεύεται στο περιοδικό Science, ωθεί τις τεχνολογίες μικροσκοπίας στα άκρα και υπόσχεται να βοηθήσει σημαντικά τη βιομηχανία νανοτεχνολογίας, η οποία αναπτύσσει υλικά και συσκευές μεγέθους λίγων εκατομμυριοστών του χιλιοστού.

Περίπου όπως οι ακτίνες Χ διαπερνούν το σώμα και δίνουν εικόνες της εσωτερικής ανατομίας, το μικροσκόπιο ατομικής δύναμης μπορεί τώρα να βλέπει «μέσα» από τα νέφη ηλεκτρονίων που περιβάλλουν τα μόρια για να απεικονίζει την ατομική ραχοκοκαλιά τους.

Το δείγμα ου εξετάστηκε σε αυτή την περίπτωση ήταν το πεντακένιο, ένα μακρόστενο μόριο μήκους 1,4 νανομέτρων αποτελούμενο από 22 άτομα άνθρακα και 12 άτομα υδρογόνου.

Στις εικόνες διακρίνονται εξάγωνα σχήματα που αντιστοιχούν στους πέντε δακτύλιους άνθρακα που υπάρχουν στο πεντακένιο. Ακόμα και οι θέσεις των ατόμων υδρογόνου (των μικρότερων ατόμων που υπάρχουν) μπορούν να υπολογιστούν με βάση την εικόνα.

Το AFM βασίζεται σε μια μικροσκοπική μεταλλική ακίδα που πλησιάζει το δείγμα σε πολύ μικρή απόσταση και μετρά τις δυνάμεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στην ακίδα και το δείγμα.

Για να αυξήσουν την ανάλυση του συστήματος, οι ερευνητές χρειάστηκε να σταθεροποιήσουν το μικροσκόπιο και κυρίως να τελειοποιήσουν το σχήμα της ακίδας και την τροποποίησαν χημικά, ώστε να μπορεί να πλησιάσει ακόμα περισσότερο το δείγμα, σε απόσταση μόλις ενός νανομέτρου, χωρίς να κολλήσει πάνω του.

Το AFM λειτούργησε σε συνθήκες κενού και θερμοκρασίας -268 βαθμών Κελσίου, κοντά στο απόλυτο μηδέν.

Το νέο πείραμα του ερευνητικού κέντρου της IBM στη Ζυρίχη βασίστηκε σε προηγούμενη έρευνα της IBM που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο, και αυτή στο Science.

Σε εκείνη την περίπτωση οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το AFM για να μετρήσουν τα ηλεκτρικά φορτία ατόμων -η κατανόηση της μεταφοράς φορτίων σε ατομικό επίπεδο έχει κρίσιμη σημασία για τις νανοσυσκευές που θα διαδεχθούν τα σημερινά τσιπ υπολογιστών.

Newsroom ΔΟΛ

Τετάρτη 15 Ιουλίου 2009

Και το όνομα αυτού Κοπερνίκιο, για το 112 στοιχείο του Π.Π.


Οι νονοί αποφάσισαν

«Κοπερνίκιο» θα ονομαστεί το στοιχείο 112 του Περιοδικού Πίνακα

Το στοιχείο 112 είχε ονομαστεί προσωρινά ununbium

Βερολίνο

Προς τιμήν του μεγάλου αστρονόμου Νικόλαου Κοπέρνικου θα ονομαστεί το νεώτερο και ένα από τα βαρύτερα στοιχεία του Περιοδικού Πίνακα, μια τεχνητή ουσία που δημιουργήθηκε σε εργαστήριο της Γερμανίας.

Το στοιχείο «κοπερνίκιο», με τη συντομογραφία Cp, έχει 112 πρωτόνια στον πυρήνα του και είναι ένα από τα βαρύτερα γνωστά στοιχεία, πολύ βαρύτερο από το μόλυβδο ή το ουράνιο. Είναι εξαιρετικά ασταθές και δεν μπορεί να υπάρξει στη φύση για περισσότερο από μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου.

«Θα θέλαμε να τιμήσουμε έναν σπουδαίο επιστήμονα που άλλαξε την εικόνα μας για τον κόσμο» δήλωσε ο Σίγκουρτ Χόφμαν, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που ανακάλυψε το Cp στο Κέντρο Έρευνας Βαρέων Ιόντων στη Γερμανία, σε συνεργασία με επιστήμονες από τη Γερμανία, τη Φινλανδία, τη Ρωσία και τη Σλοβακία.

Από το 1981 έως σήμερα, το ίδιο Κέντρο έχει ανακαλύψει έξι χημικά στοιχεία με ατομικούς αριθμούς 107 έως 112.

Οι ερευνητές κατάφεραν να δημιουργήσουν ελάχιστα άτομα του νέου στοιχείου χρησιμοποιώντας έναν επιταχυντή σωματιδίων για να βομβαρδίσουν ένα στόχο από μόλυβδο με ιόντα ψευδαργύρου.

Ο Περιοδικός Πίνακας, η «βίβλος» της σύγχρονης Χημείας, κατατάσσει τα χημικά στοιχεία ανάλογα με τον ατομικό αριθμό τους, δηλαδή τον αριθμό των πρωτονίων στον πυρήνα τους. Ο αριθμός των πρωτονίων και των νετρονίων στον πυρήνα καθορίζει πόσο βαρύ είναι το στοιχείο.

Από τα στοιχεία με ατομικό αριθμό άνω του 92, μόνο το πλουτώνιο και το ποσειδώνιο ανιχνεύονται στη φύση, ενώ τα άλλα έχουν δημιουργηθεί μόνο στο εργαστήριο.

Το ρεκόρ ατομικού βάρους κατέχει το 118, μια άλλη ασταθής ουσία που ανακαλύφθηκε στη Ρωσία το 2006 και επίσης δεν έχει προστεθεί ακόμα επίσημα στη λίστα.

Το στοιχείο 112 είχε ονομαστεί προσωρινά ununbium (ununbi σημαίνει 112 στα λατινικά) μέχρι να αποφασίσουν οι ερευνητές την οριστική του ονομασία.

Το νέο όνομα αναμένεται να εγκριθεί επισήμως από τη Διεθνή Ένωση Καθαρής και Εφαρμοσμένης Χημείας (IUPAC) σε περίπου έξι μήνες, αναφέρει την Τετάρτη το LiveScience.com.

Ο Νικόλαος Κοπέρνικος (1473-1543) ήταν ο αστρονόμος που διατύπωσε τη σύγχρονη ηλιοκεντρική θεωρία, σύμφωνα με την οποία η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο και όχι το αντίστροφο.

Newsroom ΔΟΛ

Παρασκευή 19 Ιουνίου 2009

Τα θέματα Χημείας των εισαγωγικών εξετάσεων του 1970 τη χρονιά.

ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
Θεωρία: Ηλεκτρονική εξήγησις του σθένους και της χημικής συγγενείας. Ανίχνευσις και προσδιορισμός άνθρακος και αζώτου εις τας οργανικάς ενώσεις. Προέλευσις, παρασκευή και ιδιότητες του μαγνησίου.
Άσκηση: Μια σειρά αντιδράσεων ανόργανης χημείας
Πρόβλημα: Από ποσοτικά δεδομένα της εξουδετέρωσης διαλύματος διδυνάμου οξέος Η2Α από διάλυμα υδροξειδίου του νατρίου να βρεθεί το ΜΒ του οξέος. Υπολογισμός ποσότητος υδροξειδίου του καλίου, με προσμείξεις, για την μετατροπή ίσης ποσότητος του οξέος σε όξινο άλας του καλίου.

ΦΥΣΙΚΟΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ – ΓΕΩΠΟΝΟΔΑΣΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
Θεωρία: Νόμος των απλών πολλαπλασίων (Dalton) και εξήγησις αυτού. Μεταλλουργία και ιδιότητες του κασσιτέρου. Γενικά περί αλδεϋδών και κετονών. Ιδιότητες και χρήσεις της ακεταλδεϋδης.
Άσκηση: Από ανθρακασβέστιο αντιδράσεις παρασκευής ακετυλένιου, ασβεστοκυαναμίδιου, χλωροφόρμιου, ακετόνης και νιτροβενζόλιου.
Πρόβλημα: Εύρεση εκατοστιαίας σύστασης μίγματος ανθρακικού νατρίου και όξινου ανθρακικού νατρίου, από τη μάζα του μίγματος και από την αύξηση της μάζας δοχείου που περιέχει στερεό ΚΟΗ, όταν σ’ αυτό διαβιβασθεί το αέριο της αντίδρασης υδροχλωρικού οξέος με το δεδομένο μίγμα, και στη συνέχεια (δεύτερη ερώτηση) το βάρος μη καθαρού NaOH για την μετατροπή του NaHCO3 σε Νa2CO3.
( Ε! πολύ θα’ θελα να είχα ένα αντίγραφο ή το ίδιο το τετράδιο του γραπτού μου, τον Σεπτέμβριο του 1970, στο τότε κτίριο του Παν/μίου Ιωαννίνων επί της Δόμπολη, και μόνο η θεωρία έπιανε 7-8 σελίδες στα βιβλία Μανωλκίδη ή Παπαγεωργίου. Αλήθεια έπρεπε να γράψουμε από εκεί, ή έφτανε μόνο το τότε ολιγοσέλιδο βιβλίο του ΟΕΔΒ, κανείς δεν μας είχε διαφωτίσει.
Ποιος πτυχιούχος χημικός θυμάται να μας πει τη μεταλλουργία και τις ιδιότητες του κασσίτερου;
Πρόσφατα καθηγητής της Βιοχημείας σε μια Ιατρική Σχολή, σε τμηματικές εξετάσεις έβαλε μεταξύ των άλλων σαν θέμα να γράψουν οι φοιτητές/τριες τον χημικό – συντακτικό τύπο κάποιας βιταμίνης. Ένας τολμηρός, ριψοκίνδυνος φοιτητής ρώτησε τον καθηγητή αν μπορεί ο ίδιος να γράψει τον πολύπλοκο τύπο – καλύτερα έπρεπε να τον ρωτήσει σε τι θα χρησιμεύσει, μπορούσε π.χ. ο κ. καθηγητής να ζητήσει μόνο τις χαρακτηριστικές ομάδες της βιταμίνης ή τυχόν άλλες σημαντικές πληροφορίες του μορίου της βιταμίνης. Ο κ. «καθηγητής» δεν δίστασε να απαντήσει « εσύ είσαι φοιτητής και πρέπει να γνωρίζεις τον τύπο, εγώ είμαι καθηγητής…»)

ΙΑΤΡΙΚΟΣ – ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
Θεωρία: Ισχύς οξέων και βάσεων. Από τι εξαρτάται αύτη. Δώσατε παραδείγματα ισχυρών και ασθενών βάσεων και οξέων. Παρασκευή και ιδιότητες του μυρκηκικού και του οξαλικού οξέος. Μοριακοί και συντακτικοί τύποι. Δώσατε παραδείγματα ισομερών και πολυμερών ενώσεων. (ΝΑΙ μόνο αυτά, σχεδόν 5,6 σελίδες θεωρίες από τα φροντιστηριακά βιβλία χημείας Μανωλκίδη – Μπέζα, Παπαγεωργίου – Λιάτη, Κυριακού κλπ)
Άσκησις: Σειρά αντιδράσεων που ξεκινούσαν από θέρμανση χλωριούχου αμμώνιου με οξείδιο του ασβεστίου. Οξείδωση του παραγομένου αερίου Α σε υψηλή θερμοκρασία παρουσία λευκοχρύσου. Το νέο αέριο Β σε επαφή με τον ατμοσφαιρικό αέρα προς αέριο Γ. Το αέριο Γ σε αντίδραση με ύδωρ προς διάλυμα Δ. Το διάλυμα Δ σε αντίδραση με φωσφόρο, και άλλο μέρος του Δ με πυκνό θειϊκό οξύ προς διάλυμα Ε. Το διάλυμα Ε σε αντίδραση με γλυκερίνη, και σε αντίδραση μετά τολουολίου.

Πρόβλημα: Υδρογόνωση ορισμένης ποσότητας ακετυλένιου προς αιθυλένιο και αιθάνιο με αναλογία μορίων 1 προς 4. Πόσο θειϊκό οξύ απαιτείται σε αντίδραση με ψευδάργυρο που θα δώσει το υδρογόνο της υδρογόνωσης, και πόσο χλωρικό κάλιο θα χρειασθεί να δώσει το οξυγόνο για την τέλεια καύση των προϊόντων της υδρογόνωσης.



Τα θέματα Χημείας των Πολυτεχνικού, Φυσικομαθηματικού-Γεωπονοδασολογικού, Ιατρικού-Φαρμακευτικού Κύκλων, του 1970 τη χρονιά.

Τα θέματα Χημείας του Τεχνικού κύκλου και ένα σταυρόλεξο του Αστέριου Σχοινά, καθηγητού - τότε- του Γυμνασίου Φαρσάλων.


Οι λύσεις των ασκήσεων σε επιμέλεια Ν. Πάγκαλου Ε. Συμβώνη Χημικών.





Πέμπτη 18 Ιουνίου 2009

Το ζήτημα θεωρίας στις εισαγωγικές εξετάσεις του 1970, του ΦΣ/ΚΟΥ κύκλου, από βιβλία της εποχής.

Νόμος του Χημικού Dalton, των απλών πολλαπλασίων, ένας άχρηστος πια νόμος, αφού ότι ήταν να δώσει το έδωσε, μετά την εύρεση των ατομικών βαρών και τη γραφή των ενώσεων με μοριακούς τύπους, η αρχαιολογία της Χημείας.
Οι ληστές αφοί Dalton είναι ήρωες καρτούν, που τους κυνηγάει ο Λούκυ Λούκ.
(από το βιβλίο Παπαγεωργίου-Λιάκη)

Μεταλουργία και ιδιότητες κασσίτερου. Άντε τώρα να θυμάσαι πως παραλαμβάνεται ο κασσίτερος από τα μεταλλεύματά του. Φαίνεται ο θεματοδότης έκανε καλατζής, γανωματής.
(από το βιβλίο Παπαγεωγίου - Λιάκη)


Γενικά περί αλδεϋδών και κετονών (μόνο γενικά δεν ήταν). Ιδιότητες και χρήσεις της ακεταλδεϋδης (άλλα τόσα)
(από το βιβλίο Οργανική Χημεία Μανωλκίδη - Μπέζα)

Δευτέρα 15 Ιουνίου 2009

Θέματα, λύσεις ΧΗΜΕΙΑΣ στις Παγκύπριες εξετάσεις 2009

Για ευχερέστερη λήψη

ΘΕΜΑΤΑ Παγκύπριων στη ΧΗΜΕΙΑ *ΕΔΩ*

ΛΥΣΕΙΣ θεμάτων Χημείας (Από ΕΔΩ)

Δευτέρα 8 Ιουνίου 2009

Θέματα Χημείας εισαγωγικών εξετάσεων 1971.


Τα θέματα Χημείας των εισαγωγικών εξετάσεων του 1971 του Ιατρικού-Φαρμακευτικού, Φυσικομαθηματικού- Γεωπονοδασολογικού, Διδασκαλικού, Γυμναστικού, Πολυτεχνικού και Τεχνικού Κύκλου.

Δύο ή τρεις ασκήσεις κυρίως σε όχι και τόσο Χημεία όπως: Εύρεση σύστασης μίγματος, εύρεση ατομικού βάρους στοιχείου, καύσεις οργανικών ενώσεων, εύρεση εμπειρικού τύπου, ελάχιστες οι απαιτούμενες αντιδράσεις στις ασκήσεις.

Λείπει το ζήτημα της θεωρίας σε κάθε κύκλο, που απαιτούσε τεράστια απομνημονευτική ικανότητα – σκληρού δίσκου πολλών Mb - από νόμους Χημείας, παρασκευές και ιδιότητες στοιχείων, αρκετών χημικών ανοργάνων και οργανικών ενώσεων.

Οι λύσεις των ασκήσεων στο τεύχος 27 του περιοδικού Φυσικός Κόσμος, τον Νοέμβριο του 1971, σε επιμέλεια των Παντελή Τόμου, Φαίδωνα Γερογιάννη, Φυσικών.
(Εκδότης του Φ.Κ.: Ευαγ. Παπαθεοφάνους, που εσυντάσσετο υπό τον έλεγχο Επιτροπής Επιστημόνων, με Υπεύθυνο συμφώνως τω Νόμω, Διευθυντή Συντάξεως τον Βασίλειο Σουρβίνο)






Σάββατο 6 Ιουνίου 2009

Θέματα Χημείας στις εισαγωγικές εξετάσεις του 1972.

Σήμερα είπα - μετά από παράκληση φίλου αναγνώστου του blog- να ανοίξουμε, να κεραστούμε και να πιούμε εις υγείαν, μια φυάλη εσοδείας 1972.

Από το τεύχος 34 (Νοέμβριος 1972) του περιοδικού Φυσικός Κόσμος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών τα θέματα Χημείας των εισαγωγικών εξετάσεων του Σεπτεμβρίου 1972, σε επιμέλεια των Φυσικών Παντελή Τόμου – Φαίδωνα Γερογιάννη.

(Εκδότης του Φ.Κ. Ευάγ. Παπαθεοφάνους, Επιτροπή Σύνταξης: Κωνσταντίνος Κρεατσάς, Σαλτερής Περιστεράκης, Δημήτριος Κοτζαμάνης, Διευθυντής Συντάξεως: Βασίλειος Σουρβίνος)

Τα θέματα από τέσσερα συνήθως ζητήματα το πρώτο με θεωρία, το δεύτερο θεωρία και μια απλή εφαρμογή, το τρίτο ζήτημα άσκηση, το τέταρτο ζήτημα πρόβλημα.
(Βασικά: Θεωρία τρομερή σε έκταση με πολλά ΜΒ μνήμης, Ασκήσεις – Πρόβλημα: Μίγματα, ασκήσεις με σειρά αντιδράσεων, καύσεις οργανικών ενώσεων, εξουδετερώσεις οξέων ΗχΑ με βάσεις Β(ΟΗ)ψ , Μεταλλουργία από οξείδια, ενίοτε και βαριές ασκήσεις οξειδοαναγωγής)




Στην σελίδα του ιδίου τεύχους «Το γραμματοκιβώτιον του Φυσικού Κόσμου» διαβάζουμε μεταξύ των άλλων…..
Ο κ. Απόστολος Κατσίκης (Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων) μας έστειλε μίαν ωραίαν εργασία με τίτλο «Ο έμφρων άνθρωπος – Homo Sapiens»
….Ασκήσεις πήραμε από τους συναδέλφους κ.κ. Θεόδωρο Μαλδογιάννη (Ιωάννινα) μίαν Φυσικής και μίαν Χημείας και Σιδέρη Μητσιάδη (Δ Γυμν. Αρρ. Αθηνών)

….. Οι μαθητές Αλέξανδρος Καχριμάνης, Ιωάννης Βακάλης (Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων) μας έστειλαν τις λύσεις των υπ’ αρ. 214,215, 217, 218, 219, 220 ασκήσεων.
Ο Αλέκος Καχριμάνης είναι σήμερα (2009) Νομάρχης του Νομού Ιωαννίνων.


Τετάρτη 3 Ιουνίου 2009

Ο ορυκτός πλούτος της Ηπείρου

Βιομηχανικά ορυκτά, ενεργειακές ύλες, γεωθερμική ενέργεια κ.ά.
ΥΠΟΓΕΙΟ ΘΗΣΑΥΡΟ ΚΡΥΒΕΙ Η ΗΠΕΙΡΟΣ!
Φωσφορίτες – ορυκτό αλάτι (Μονολίθι), ορυκτή γύψος (Βρυσέλλα), μάρμαρα και λιγνίτης (Γιάννινα), άργιλος (Ριζοβούνι), τύρφη (Κορώνη), ιαματικά νερά (Καβάσιλα) κ.ά.

• H περιοχή της Ηπείρου, λόγω της γεωλογικής της δομής και της γεωγραφικής της θέσης έχει πολλά βιομηχανικά ορυκτά, ενεργειακές πρώτες ύλες και γεωθερμική ενέργεια. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα μελέτης του καθηγητή του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου Μ. Τσέζου.
Κατά συνέπεια οι πόροι του υπεδάφους της Ηπείρου, μπορούν να λειτουργήσουν ως παράγοντες ισόρροπης ανάπτυξης. Μέχρι σήμερα, όμως, μερικώς έχουν αξιοποιηθεί.

Τα βιομηχανικά ορυκτά και πετρώματα της Ηπείρου περιλαμβάνουν μεγάλα κοιτάσματα φωσφοριτών.
Όμως λόγω χαμηλής περιεκτικότητας σε πεντοξείδιο του φωσφόρου, δεν βρέθηκε η οικονομικά συμφέρουσα μέθοδος εμπλουτισμού, η οποία θα οδηγούσε στην αξιοποίησή τους για την παραγωγή λιπασμάτων.
Ακόμη υπάρχουν:
Κοίτασμα ορυκτού άλατος στο Μονολίθι Ιωαννίνων, με αποθέματα 15 εκ. τόνων μέσης περιεκτικότητας 70-80% σε ΝaCl.
Κοίτασμα ορυκτής γύψου στη Βρυσέλλα Θεσπρωτίας, με αποθέματα 100 εκ. τόνων και περιεκτικότητα 90-95% σε γύψο. Πρόκειται για το αξιολογότερο κοίτασμα της Ηπείρου.
Κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι, όπως τα γνωστά μάρμαρα Ιωαννίνων, με ελάχιστα λειτουργούντα λατομεία σήμερα.
Κοίτασμα αργίλων στο Ριζοβούνι Πρέβεζας, κατάλληλο για παραγωγή κεραμικών προϊόντων, καθώς και λευκά ανθρακικά πετρώματα στους Νομούς Πρέβεζας και Θεσπρωτίας.

Γενικώς τα ανθρακικά πετρώματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι ασβεστόλιθοι και οι δολομίτες, εκτός από την παραδοσιακή τους χρήση σαν δομικό υλικό, βρίσκουν εφαρμογή, κάτω από ειδικές προδιαγραφές χημικής σύστασης, κοκκομετρίας λευκότητας, βαθμού αλέσεως κλπ., σε πάρα πολλούς βιομηχανικούς τομείς.
Ο σημαντικότερος ίσως τομέας που βρίσκουν εφαρμογή είναι αυτός των πληρωτικών και επικαλυπτικών.
Πρόκειται για λεπτόκοκκα υλικά, τα οποία χρησιμοποιούνται είτε για την αύξηση του όγκου είτε για την βελτίωση των οπτικών ιδιοτήτων του τελικού προϊόντος.
Ενδεικτικά αναφέρονται μερικές από τις πολυάριθμες εφαρμογές των υλικών αυτών, όπως: παρασκευή χρωμάτων, κάθε είδους στόκων, πλαστικών αντικειμένων, στεγανωτικών υλικών, καλλυντικών, επικαλυπτικού χαρτιού, λιπαντικών, εντομοκτόνων, λευκών βερνικιών, λευκής μελάνης, φαρμάκων και φαρμακευτικών υλικών κλπ.

Στην κατηγορία των ενεργειακών πρώτων υλών έχει εντοπιστεί κοίτασμα τύρφης, κατάλληλο για λαχανοκομικές και ανθοκομικές καλλιέργειες, στη Κορώνη Πρέβεζας, καθώς και ένα παρόμοιο μικρού μεγέθους κοίτασμα στο Πέραμα και στο Σιστρούνι Ιωαννίνων.
Επίσης έχει βρεθεί κοίτασμα λιγνίτη στα Γιάννινα με αποθέματα 42 εκ. τόνους, κατάλληλο για την παραγωγή οργανοχημικών λιπασμάτων.
Το απόθεμα ανέρχεται σε 47.106 τόννους. Το περιεχόμενο της υγρασίας είναι 65.5% και η τέφρα επί ξηρού είναι 34%.
Το εκμεταλλεύσιμο απόθεμα, είναι δυνατόν να τροφοδοτήσει μια μονάδα ηλεκτροπαραγωγής 125 MW για 21 χρόνια. Όπως επισημαίνει ο κ. Τσέζος, λόγω περιβαλλοντολογικών προβλημάτων, που θα δημιουργούσε η καύση του λιγνίτη για ηλεκτροπαραγωγή σʼ ένα στενό χώρο και με ιδιαίτερη ιστορία, η ΔΕΗ δεν συμπεριέλαβε στα μελλοντικά της σχέδια την αξιοποίηση του λιγνίτη για τον σκοπό αυτό.

Στον τομέα της γεωθερμικής ενέργειας, εντοπίστηκε νέο γεωθερμικό πεδίο στη θέση Καβάσιλα Κόνιτσας, με θερμοκρασία νερού μεγαλύτερη των 32 °C. Το πεδίο αυτό διαθέτει πολύ καλές προοπτικές για την ανάδειξή του σε ιαματική και γεωργική πηγή. Επίσης είναι γνωστό το γεωθερμικό πεδίο Συκιών Άρτας, με οροφή του ταμιευτήρα στα 280 μ. από την επιφάνεια, θερμοκρασία νερού στους 50 °C και παροχή γεώτρησης 70 κ.μ./ώρα. Το πεδίο αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί σε θερμοκήπια, ιχθυοκαλλιέργειες και αντιπαγετώδη προστασία των καλλιεργειών των εσπεριδοειδών.

Τετάρτη 27 Μαΐου 2009

Τα θέματα και οι απαντήσεις της Χημείας Γ θετικής.

Ελαφρώς πιο δύσκολα από πέρυσι (2008), σαφώς πιο εύκολα από πρόπερσι (2007)

Σημερινά θέματα Χημείας Γ Λυκείου θετικής κατ. Εκφωνήσεις

Απαντήσεις από το Φροντιστήριο Όριον

Απαντήσεις από το Φροντιστήριο Πολύτροπο

Απαντήσεις από το Φροντιστήριο Πράξις